الف- مباني طبقه بندي وظايف
گروه بندي فعاليت ها و افراد در ادارات، توسعه و گسترش سازمانها را
به طور نامحدود امكان‌پذير كرده است. اما ادارات با توجه به الگوي اساسي كه براي
گروه بندي فعاليت هاي آنها به كار مي رود با هم تفاوت دارند كه در اين جا ماهيت
الگوها را بررسي مي‌كنيم:
قبل از هر چيز، بايد تأكيد كرد كه در سازماندهي هيچ طريقي به عنوان
بهترين راه وجود ندارد كه در تمام سازمانها يا موقعيت هاي عملي باشد. الگويي كه
براي سازماندهي به كار مي رود به موقعيت ها و هم چنين به اعتقادات مديران بستگي
دارد كه تصور مي‌كنند الگوي خاصي در وضعيت يا موقعيت معيني، آنها را ياري خواهد
داد.
طرح كلاسيك سازماندهي از زماني كه مديريت به عنوان يك رشته در
دانشگاه ها مورد توجه واقع داشته وجود داشته است و دانشمندان چون «هانري فايول»
«فردريك تيلور»، «ليندال ارويك» و «ماكس وبر» از آن هواداري كرده اند. طرح كلاسيك
عبارت است از يك ساخت سازماني داراي نظام سلسله مراتب رئيس و مرئوسي به شكل هرم كه
در واقع سيستم پيچيده اي از مكانيزمهاي مختلف، قوانين، مقررات و روشها است. اين
سيستم ماهيتاً داراي نظم و انضباط است و مسئوليت‌هاي افراد بر حسب مقامشان در
سلسله مراتب سازماني معين شده است.
اين نگرش مكانيكي است به سازماندهي، به اين سبب كه جنبه هاي انساني
را ناديده مي گيرد، به وسيلة دانشمندان علوم رفتاري مورد انتقاد قرار گرفته است.
هواداران اين طرز فكر باشد «التون ماير» و «ماري پاركر فالت» «چستر بارنارد» و
«داگلاس مك گريكور» توصيه مي‌كنند كه بايد بر سلسله مراتب تأكيد كمتري گذاشته شود
و توجه بيشتري به اشتراك مساعي مسئولين سطوح پايين سازماني در فرآيند تصميم گيري
معطوف شود.
در سالهاي اخير، نوع جديدي از سازماندهي موردنظر قرار گرفته است كه
در آن حداقل، تقسيم وظايف به طور رسمي ديده ميشود و پيشتر ماهيت غيررسمي دارد اين نوع سازماندهي به عنوان «ساخت
ارگانيك» شناخته شده است. وبر بر سلسله مراتب كمتر تأكيد مي‌كند و مشكل گشايي را
مورد توجه قرار ميدهد. در حالي كه
ساخت «بوروكراتيك»، كلاسيك ممكن است در شرايط ثبات مناسب باشد ساخت «ارگانيك» در
هنگام رويارويي با تغييرات محيطي و تكنولوژيكي و حالات پويايي معقول به نظر مي
رسد. ويژگيهاي اساسي ساخت سازمان «ارگانيكي» عبارتند از:
1- وجود اختيارات غيرمتمركز
2- قوانين و مقررات كمتر
3- غيررسمي بودن تعاريف مشاغل
4- تأكيد پيشتر روي قابليت انعطاف
5- تطبيق با محيط
6- شبكة ارتباطات شخصي و غيررسمي