تاريخچه مصرف گاز طبيعي در جهان :
متصاعد شدن گاز از زمين هم در مكتوبات قديم و هم در نوشته هاي عصر جديد
تحرير شده است شعله ور شدن
گازها توسط رعد و برق و يا عوامل طبيعي ديگر هميشه قابل مشاهده بوده است وجود پديده هاي مشتعل طبيعي نظير
آتش جاويدان باكو در درياي خزر و چشمه سندان در نزديك
كارستون در ايالت ويرجينياي غربي و ... همه نمايشي از وجود گاز طبيعي در گذشته است كه عموماً هم وقوع انها
توام با ترس و خرافات طرح مي گرديده اند و بر همين مبنا تا اواخر قرن هفده اعتقاد بر اين
بوده است كه گاز متصاعد شده از حبابهاي سطح آب باعث
مي شود تا اب مانند نفت بسوزد و ان را آب جادويي مي دانستند
اعتقاد بر اين است كه اول بار چيني ها در 3000 سال قبل استفاده عملي از گاز را براي تبخير آب نمك ه عمل آورده اند
اين گاز بنابر شواهد تاريخي از عمق 300 تا 600 متر خارج مي
گشته و مورد استفاده بوده است اما استفاده صنعتي از گاز به اوايل قرن هجدهم مي رسد.
در اين سال اول بار شخصي انگليسي به نام ( مرداك) از گاز حاصل از زغال سنگ به صورت مجزا در محل مسكوني
خود استفاده نموده است كه اين تجربه باعث شد از گاز
براي روشنايي در فضاي باز استفاده نمايند كه اين امر در سالهاي 4-1802 در انگليس انجام شد. همچنين در سال
1855 با اختراع مشعل بنسن كه توسط يك شيميدان آلماني به
همين نام ابداع شده بود اختلالات و نوسانات شعله هاي گاز كنترل و مهار شد كه اين اختراع توسط دانشمند آلماني
ديگر ( فن ولزباخ ) تكميل شد.
عليرغم كشف مخازن گاز در اواخر قرن 19 در امريكا بدليل مشكلات حمل استفاده از گاز تا 1930 رونق نداشت البته سابقه حمل
گاز با لوله به سال 1870 برمي گردد.
يعني به
عبارتي گازرساني به محوطه كارخانه سوهر كه با استفاده از گاز تمامي محوطه ان روشن شد همچنين در اين هنگام در
خانه شخصي و محوطه كارخانه رئيس يكي از كارخانه هاي پارچه
بافي منچستر از گاز براي روشنايي استفاده شده است.
در اين سال سعي گرديد با
استفاده از لوله هايي كه از تنه درخت كاج ساخته شده بود گاز را عبور دهند اولين لوله چدني در سال 1872 در
امريكا براي انتقال گاز مورد استفاده قرار گرفته است.
اما با پيشرفت در امر لوله سازي در سال 1924 اولين خط لوله چدني به طول 350 كيلومتر در آمريكا بين دو شهر
مورد استفاده قرار گرفت اولين سال استفاده از گاز طبيعي در امريكا به سال 1821 باز مي گردد و اولين
چاه گاز با عمق 9 متر در شهر فردونا به بهره
برداري رسيده است همچنين اولين شركت در اين خصوص در همان كشور در سال 1865 تاسيس و در سال 1885 نود واحد
صنعتي در ناحيه پنسيليوانيا از گاز طبيعي استفاده كرده اند.
تاريخچه صنعت گاز در ايران :
بر اساس برخي نوشته هاي تاريخي ايرانيان در امر استفاده از گاز و ديگر
مشتقات نفتي بر ساير اقوام معاصر
خود پيشي گرفته اند وجود بقاياي اتشكده ها و معابدي نظير ( آتش جاوداني ) نزديك كركوك كه به مشعل بخت النصر
معروف بوده در نزديكي يك مخزن گاز طبيعي واقع بوده است
همچنين بقاياي معابد زرتشتيان در نزديكي مسجد سليمان ، آتشكده آذر گشسب در آذربايجان و ...گواهي بر اين
امر مي باشند و روشن نگه داشتن آتشكده ها در فلات مركزي و جنوبي ايران و ساير مناطق كه محروم
از جنگلهاي انبوه بوده اند در دوران باستان نيز
گواهي بر استفاده از منابع طبيعي ديگر از جمله نفت و گاز بوده است.
آنچه كه روشن است مناطق غرب و جنوب غرب ايران از منابع عمده نفت و گاز مي باشند و در گذشته به دليل عمق بسيار كم برخي
از اين سفره هاي زيرزميني با فرسايش خاك و يا حركت گسلها
و ... باعث تراوش مواد نفتي به بيرون شده و ايرانيان متفكر به استناد اسناد تاريخي بسياري پيشتر از
فلسطيني ها ، سومري ها و چيني ها از نفت و گاز به گونه هاي ابتدايي و تصادفي و بدون برنامه ريزي
استفاده مي كرده اند كه البته بيشتر اين مصارف براي
پايدار نگه داشتن آتشكده ها بوده است.
اما در دوران معاصر و پس از كشف اولين
چاههاي نفت در ايران رشد بسيار زيادي در صنعت نفت و گاز ايران مشاهده مي شود كه امارهاي موجود گوياي اين
امر مي باشند.
نخستين
اسناد تاريخ در مورد استفاده از گاز
در ايران به زمان قاجاريه و سلطنت ناصرالدين شاه مربوط مي شود موقعي كه وي در سال 1873 ميلادي به لندن سفر
كرده بود چراغهاي گازي كه روشني بخش معابر بودند تعجب وي
را برانگيخت و او علاقه مند به بازديد از كارخانه چراغ گاز شد وي پس از بازگشت به ايران دستور احداث و
استفاده از كارخانه چراغ گاز را صادر كرد در اين رابطه گوشه هايي از كتاب منتظم ناصري گوياي
بيشتر اصل مطالب است.
اما استفاده محدود از گاز
تا سال 1908 ميلادي ادامه داشته است كه گازهاي همراه نفت در ان سالها سوزانده مي شده است اما پس از رشد تدريجي
صنايع نفت استفاده از گاز طبيعي براي تامين سوخت و
محركه هاي كمپورسورها و مولدهاي برق و مصارف داخلي منازل سازماني در مناطق نفت خيز مورد توجه واقع شد و در
كنار فعاليتهاي اصلي مربوط به نفت كوششهاي محدودي براي فراورش و استفاده از گاز نيز انجام
گرفت.
اولين تجربه مستقل استفاده از گاز خارج از حوزه
مناطق نفت خيز به تغذيه كارخانه جديد التاسيس مجتمع كود شيميايي شيراز بر مي گردد كه توسط وزارت صنايع
معادن وقت در سال 1344 احداث و بهره برداري شد و به همين
منظور خط لوله اي به قطر 10 اينچ و طول تقريبي 215 كيلومتر از گچساران به شيراز احداث شد كه با نصب يك
واحد كوچك نم زدايي به بهره برداري رسيد و سالها مورد استفاده بوده است
تاريخچه شركت ملي گاز ايران :
آنجايي كه قرار است در طول مقاله و در متن اصلي به حوادث گاز طبيعي
پرداخته شود و در حال حاضر در
جمهوري اسلامي ايران متولي اصلي توليد و فرآورش و توزيع اين ماده حياتي به عهده مسئوليت شركت ملي گاز ايران
مي باشد و همچنين با توجه به فعاليتهاي گسترده روابط عمومي
شركت ملي گاز ايران در خصوص پرداختن به امر تبلغ و اموزش فرهنگ بهينه مصرف به شكل وسيع در طول سالهاي گذشته
به ناچار بايد در گوشه هايي از مطالب به تاريخچه فعاليت
اين شركت نيز پرداخته شود.
شركت ملي گاز ايران بعنوان يكي از چهار شركت اصلي وابسته به وزارت نفت با سرمايه
اوليه 25 ميليارد ريال در سال 1344 هجري شمسي مطابق 1965
ميلادي تاسيس گرديد اين شركت از اغاز كار متناسب با رشد و توسعه اقتصادي - اجتماعي كشور و بهره گيري از گاز
طبيعي به عنوان يكي از منابع مهم در تامين سوخت و
توليد انرژي و تحصيل بخشي از ارز مورد نياز تدريجاً به قابليتها ، توانمنديها و امكانات توليد خود ( گاز طبيعي
) افزوده است.
در سال 1344 بر اساس توافق كلي در زمينه
توسعه همكاريهاي متقابل ايران و اتحاد جماهير شوروي با امضاي پروتكلي با زمينه صدور گاز ايران باني تاسيس شركت
ملي گاز ايران در همان سال شد كه متعاقب ان قرارداد
احداث خط لوله سراسري اول و پالايشگاه بيدبلند نيز اغاز گرديد و در همين راستا بهره برداري از كارخانه لوله
سازي اهواز در سال 1346 اغاز شد شروع قرار داد صدور گاز به
شوروي از سال 1349اغاز مي گردد اما در سالهاي قبل از انقلاب اسلامي استفاده از گاز طبيعي در بخش خانگي و تجاري
و حتي صنايع بسيار محدود بوده و مجموع مشتركين اين
شركت به بيش از 50 هزار مورد نمي
رسيده است.
اما هم اينك شركت ملي گاز ايران به
عنوان يكي از شركتهاي معتبر در عرصه فعاليتهاي مربوط به صنعت گاز در جهان علاوه بر فعاليتهاي داخلي و تامين
سوخت صنايع ، نيروگاهها و بخشهاي تجاري، خانگي در ابعاد بين الملل نيز داراي تحركات وسيعي
شده است و برنامه ريزيهاي گسترده و مدوني براي تامين
بخش عمده اي از ارز مورد نياز كشور از طريق صادرات و نيز سرمايه گذاري جهت رشد اين صنعت داشته و با به
كارگيري نيروهاي متخصص در بخشهاي مختلف ،امكانات و تاسيسات پيشرفته
در زمينه گاز فعاليت مي نمايد و پالايش روزانه نزديك به 190 ميليون متر مكعب گاز در روز احداث و كنترل
730 و 12 كيلومتر خطوط انتقال بين شهري فشار قوي ، 51
هزار كيلومتر شبكه گذاري و نصب حدود 3 ميليون انشعاب در حدود 346 شهر گازرساني به 2400 واحد صنعتي ، 18 شهرك
صنعتي و بهره مند كردن 31 واحد نيروگاهي از گاز
طبيعي به عنوان سوخت و نزديك به 6 ميليون خانوار بهره مند از گاز طبيعي در كشور از جمله دلايل اهميت توجه به
فعاليت هاي شركت ملي گاز ايران مي باشندو در همين راستا
دقت در برنامه هاي پيش بيني شده در برنامه سوم توسعه در خصوص اين شركت مويد اهميت نقش ان در تامين سبد انرژي
كشور مي باشد.