امتياز تنباكو

يكي از امتيازاتيكه نتايج نامطلوب ببار آورد، امتياز انحصار تنباكو معروف به واقعه ي رژي بود. اين امتياز در زمان صدارت ميرزا علي اصغرخان امين السلطان و اندكي بعد از مسافرت سوم ناصرالدين شاه به فرنگستان باهتمام امين السلطان و براي مدت 55 سال به يكي از اتباع امگليسي موسوم به ماژور تالبوت و شركاي او واگذار شد. به موجب اين امتياز، كمپاني رژي صاحب حق انحصاري تجارت تنباكوي اريان و حتي نظارت بر زراعت آن شناخته شد. مردم ايران پس از اطلاع از شراي اين انحصار و مقايسه ي آن با امتيازي كه دولت عثماني در باب انحصار دخانيات خود با شرايط بهتر به يك شركت خارجي داده بود، با آن مخالفت كردند. از طرف مرجع تقليد وقت حاج ميرزا حسن شيرازي و يكي ديگر از علماي بزرگ تهران بنام حاج ميرزا حسن آشتياني حكم تحريم دخانيات صادر شد.

در تهران و نبريز بازارها بسته و تعطيل عمومي اعلام شد و سرانجام شاه و امين السلطان از بيم شورش مردم و اعلام جهاد علما، در شانزدهم جمادي الاولي ساتل 1309 رسماً آن امتياز را لغو كردند. شركت رژي بساط خود را از ايران برچيد و دولت مجبور شد غرمت مؤسسه ي مزبور را كه بالغ بر پانصد هزار ليره بود با بهره ي 5% بپردازد. در الغاي اين امتياز روسها مداخله داشتند و لغو آن سبب بروز كدورت در روابط شاه و امين السلطان با انگليسيها و تمايل آنان به سياست روس شد. از آنجا كه دولت ايران پول هنگفتي در بساط نداشت، مجبور شد مبلغ پانصد هزار ليره ي انگليسي از بانك شاهنشاهي وام بگيرد و بشركت رژي بپردازد و اين نخستين وامي بود كه دولت ايران از بيگانگان گرفت. بايد دانست كه آن ركود اقتصادي كه در شش سال آخر سلطنت ناصرالدين شاه در ايران پيدا شد و سرانجام منجر به پريشاني اتوضاع كشور گرديد، ناشي از اعطاي امتياز تنباكو باين كمپاني بود.

12- اصلاحات دوره ناصري

نخستين خط تلگراف برقي ايران در سال 1274 بين قصر سلطنتي شاه و باغ لاله زار داير گرديد. سال بعد نيز به دستياري عليقلي ميرزاي اعتماد السلطنه خطي بين تهران و سلطانيه كشيده شد و در سال 1276 تا تبريز امتداد يافت. در همين سال انگليسيها براي تأمين ارتباط لندن با بمبئي در زمينة اتصال سيم تاگراف به اروپا اقدام كردند و در 1280 نيز امتياز خط بين خانقين و تهران و بوشهر را گرفتند و پس از اندك مدتي بيشتر ولايات ايران داراي خط تلگراف شد. اولين وزير تلگراف ايران مخبرالدوله بود.

بعد از اصلاحات اميركبير در قشون ايران، دولت ازمستشاران و مربيان اتريشي براي سامان بخشيدن بوضع ارتش دعوت كرد. پس از ايشان مستشاران روسي اين وظيفه را بعهده گرفتند و رژيماني بشكل قزاق تشكيل دادند. تزار روس يك هزار تفنگ بردن و مقداري توپ به ايران اهدا كرد. ديري نگذشت كه اين رژيمان به يك بريگاد (تيپ) قزاق توسعه يافت و اين تيپ با توپخانه ي خود نمونة مؤثرترين واحد ارتش گرديد.